«ΚΟΛΑΣΗ, ΕΤΩΝ 13»

Δακρύζει και ο ήλιος

  που βλέπει

  τα παιδιά του βούρδουλα . . .

Ο πολιτισμός δεν φτάνει

 - δεν θέλει να φτάσει –

 στην πάμφτωχη «Μπουρκίνα Φάσο» . . .

 Το περιοδικό Bloomberg έφτασε εκεί και μας αποκαλύπτει ένα ακόμη κρεματόριο ανηλίκων.

Ένα 13χρονο κορίτσι μαζεύει κάτω από το βούρδουλα το σπέσιαλ – βαμβάκι για τη διάσημη Victoria’s Secret, που κατασκευάζει τα σινιέ γυναικεία εσώρουχα που το ίδιο δεν θα φορέσει ποτέ….

Ένα ακόμη χαμένο παιδί, τραγικό θύμα καταναγκασμού. Αντί για σχολείο , δουλεύει σε φυτεία, ξυπνώντας από τα χαράματα. Ένα σύγχρονο σκλαβοπάζαρο, μαύρο στίγμα του αιώνα. Μια απάνθρωπη δουλειά, που βαφτίστηκε «δίκαιο εμπόριο».

Ο πολιτισμένος κόσμος κλείνει τα μάτια του σε ένα ακόμη κρεματόριο παιδικών ονείρων.

Το Bloomberg Markets πέρασε έξι εβδομάδες στην φτωχή Μπουρκίνα Φάσο, παρακολουθώντας τη ζωή της Clarisse Kambire και μας μεταφέρει τις εικόνες μιας άλλης εποχής που δεν έσβησε ποτέ.

 Βαριές σκιές πίσω από τη λάμψη και γοητεία της Victoria’s Secret…

 Ο εφιάλτης της Clarisse Kambire είναι πάντοτε ο ίδιος  : “Μια ζεστή μέρα. σε μια βαμβακοφυτεία γεμάτη μοβ και λευκά άνθη, ένας κουρελής άνδρας στέκεται από πάνω της. Ενα ραβδί υψώνεται πάνω από το κεφάλι του. Στη συνέχεια, μια φωνή ταρακουνά την Clarisse από το λήθαργο της και κάνει την καρδιά της να σκιρτεί. «Σήκω επάνω»” !

Ο άνθρωπος που την καταδιώκει στον ξύπνιο της είναι ο ίδιος που στοιχειώνει τον ύπνο του δεκατριάχρονου κοριτσιού Είναι ο Victorien Kamboule, ο γεωργός, στη φυτεία βαμβακιού, που δουλεύει

 Ένα πρωινό του Νοέμβρη, πριν την ανατολή του ηλίου, σηκώνεται από το ξεθωριασμένο πλαστικό χαλάκι που χρησιμεύει ως το στρώμα της, μόλις και μετά βίας παχύτερο από το εξώφυλλο ενός γυαλιστερού περιοδικού. Aνοίγει την μεταλλική πόρτα της καλύβας από λάσπη και ανοίγει τα αμυγδαλωτά μάτια της, την πρώτη ημέρα συγκομιδής αυτής της σεζόν

 

   Clarisse (ετών,13) ζει συνέχεια με το φόβο

«Αρχίζω να σκέφτομαι πως θα μου φωνάξει και θα με χτυπήσει πάλι», είπε δύο ημέρες νωρίτερα.

Η προετοιμασία του χωραφιού ήταν ακόμη χειρότερη. Η Clarisse όργωσε πάνω από 500 σειρές με μοναδικό εργαλείο τους μυς της και μια σκαπάνη, αντικαθιστώντας το βόδι και το άροτρο που ο γεωργός δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά. Αν αργοπορεί, ο Kamboule την μαστιγώνει με ένα κλαδί δέντρου.

Αυτή η συγκομιδή είναι η δεύτερη για την Clarisse. Το βαμβάκι από την πρώτη συγκομιδή, πήγε από τα χέρια της πάνω στο φορτηγά ενός προγράμματος για την Μπουρκίνα Φάσο με την πιστοποίηση ως «δίκαιο εμπόριο». Οι φυτικές ίνες που προέρχονται από τη συγκομιδή, καταλήγουν σε εργοστάσια στην Ινδία και τη Σρι Λάνκα. Εκεί γίνονται τα επώνυμα εσώρουχα τηςVictoria’s Secret  που πωλούνται

$8,50 στη λιανική σε καταστήματα, όπως το Water House Place στο Σικάγο

«Κατασκευασμένο με 20% φυτικές ίνες από Μπουρκίνα Φάσο» γράφει η σφραγίδα, πάνω στην ετικέτα από ένδυμα που αγοράστηκε τον περασμένο Οκτώβριο.

Η καταναγκαστική και η παιδική εργασία δεν είναι κάτι νέο για τα αφρικανικά αγροκτήματα. Το βαμβάκι της Clarisse – προϊόν και των δύο – υποτίθεται ότι θα ήταν διαφορετικό. Έχει πιστοποίηση ως βιολογικό και σφραγίδα δίκαιου εμπορίου, και θα έπρεπε να είναι απαλλαγμένο από τέτοιες πρακτικές

Όπως αναφέρει το περιοδικό Bloomberg Markets, που παρέμεινε για έξι εβδομάδες στην Μπουρκίνα Φάσο για το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, όλη η σοδειά του περασμένου χρόνου αγοράστηκε από την εταιρία Victoria’s Secret.

Επίσης, σύμφωνα με τους επικεφαλείς του προγράμματος, αναμένεται η ίδια εταιρία να απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος της οργανικής συγκομιδής της τρέχουσας περιόδου.

Η Εθνική Ομοσπονδία Βαμβακοπαραγωγών της Μπουρκίνα Φάσο, συν-χρηματοδότησε το 2008 μια μελέτη που υποδήλωνε , ότι  εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες παιδιά, θα μπορούσαν να είναι ευάλωτα στην εκμετάλλευση, από τις φυτείες για το συγκεκριμένο πρόγραμμα  Η Victoria Secret αρνείται ότι γνώριζε οτιδήποτε για αυτή την έκθεση.

Οι συνθήκες εργασίας της Clarisse, εκθέτουν τις αδυναμίες του προγράμματος για την πιστοποίηση προϊόντων δίκαιου εμπορίου και ετοίμων προϊόντων σε μια παγκόσμια αγορά που αυξήθηκε 27 % σε μόλις ένα χρόνο με τζίρο περισσότερα από $5,8 δις το 2010.

Ο πλούτος των μοντέλων βγαίνει από τα χέρια ανήλικων.

Η αγορά αυτή είναι χτισμένη στην ιδέα ότι επιχειρήσεις και καταναλωτές, δεν θα γίνονταν συνεργοί στην εκμετάλλευση, ειδικά των παιδιών.

Η εταιρία Victoria’s Secret, που πέτυχε ρεκόρ πωλήσεων το τρίτο τρίμηνο του 2011, είχε συμφωνήσει το 2007 να συμμετάσχει στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Σκοπός ήταν αν αγοράζει βιώσιμες πρώτες ύλες και να οφελήσει τις γυναίκες που εργάζονται σε φυτείες της Αφρικής .

Το 2009, λάνσαρε μια σειρά γυναικείων εσωρούχων που διαφημίστηκε ως προιόν απαλλαγμένο από φυτοφάρμακα και κάθε αγορά θα βελτίωνε τις ζωές στην Μπουρκίνα Φάσο

«Καλό για τις γυναίκες», γράφει το φυλλάδιο που συνοδεύει ένα λευκό στρινγκ καλυμμένο με μπλε και μοβ μαργαρίτες. «Καλό για τα παιδιά που εξαρτώνται από αυτά.»

Οι παραγωγοί πωλούν τις ίνες στην εταιρεία με την πιστοποίηση «δίκαιο εμπόριο», αν και το τελικό προιόν δεν περιέχει πλέον το μήνυμα  «καλό για τα παιδιά», ούτε έχουν τη σφραγίδα του δίκαιου εμπορίου.

«Όταν ήταν μικρούλα η Clarisse παρατηρούσε τον κόσμο γύρω της με μάτια ορθάνοιχτα. Είχε ένα βλέμμα διαρκούς κατάπληξης», είπε η μητέρα της  Από αυτή την έκφρασή, πήρε το παρατσούκλι  Pree-Pree. Στη μητρική της γλώσσα , αυτό μεταφράζεται περίπου σε «ζουζουνομάτα»  Αν και είναι ιδιαίτερα δημοφιλής με αυτό το παρατσούκλι, δεν  το θεωρεί κολακευτικό. Το κορίτσι, που γεννήθηκε το 1998 στη γειτονική Ακτή του Ελεφαντοστού, μισεί το παρατσούκλι Pree-Pree. Παρολά αυτά της έχει κολλήσει.

Μετά το χωρισμό των γονιών της, όταν ήταν περίπου τεσάρρων ετών,  η Clarisse  έγινε μπαλάκι μεταξύ των συγγενών του πατέρα της και στις δύο πλευρές των συνόρων μέχρι την ηλικία των εννέα. Τότε μια συγγενής την πήγε στο χωριό Benvar στην Μπουρκίνα Φάσο και την άφησε στην φτιαγμένη από λάσπη καλύβα του γεωργού, Kamboule, όπου ζει μέχρι σήμερα. Αν και τους χωρίζει μια γενιά, η Clarisse είναι ξάδερφη με τον Kamboule, που είναι τριάντα ετών. Επίσης είναι και θετό παιδί του.

Στο δωμάτιο που κοιμάται, ένας στενός ξύλινος πάγκος καλύπτει τον έναν τοίχο. Λίγα ρούχα, πλυμμένα στο χέρι, στεγνώνουν  το ένα πάνω στο άλλο. Δεν έχει κούκλες, ούτε φωτογραφίες, ούτε καν οδοντόβουρτσα. Ο Kamboule, η σύζυγός του, και τα δικά τους παιδιά  κοιμούνται όλοι μαζί κάτω από μια κουνουπιέρα σε ένα κρεβάτι στο διπλανό δωμάτιο. Ο αέρας μέσα στο δωμάτιο που κοιμάται η Clarisse είναι μπαγιάτικος, βαρύς, με τη μυρωδιά του ιδρώτα

Ένα μικρό τρίγωνο, καλυμένο με κίτρινο πανί, είναι το μόνο άνοιγμα στους τοίχους με λάσπη που την περιβάλλουν. Αυτό δεν την εμποδίζει να καταλάβει, ότι όταν την ξυπνά ο Kamboule με φωνές, δεν έχει ακόμα ξημερώσει

Η ζουζουνομάτα, ξεκινάει με τα πόδια για το χωράφι, κραδαίνοντας μια  ακονισμένη σκαπάνη στον ώμο. Περπατάει μόνη της, φορώντας μια βρώμικη κορδέλα, εξηγώντας πως τους μήνες Μάιο και Ιούνιο, η ατμόσφαιρα στο χωράφι είναι σκεπασμένη με μια κουβέρτα από ζέστη και υγρασία, με θερμοκρασίες που ξεπερνούν του 38 βαθμούς Κελσίου.

Ο ήλιος αρχίζει να ανατέλλει, καθώς η Clarisse φτάνει στο χωράφι. Η απάνθρωπη ρουτίνα, την έχει εκπαιδεύσει να ξεπερνάει τις κακουχίες με ευκολία. Τα χέρια της είναι χοντρά και δυνατά και τα νύχια της μαυρισμένα. Το μοναδικό πράγμα που κατέχει είναι ένα μικρό βραχιόλι που φοράει στο αριστερό της χέρι. Είναι δώρο από τη γιαγιά της και αποτελείται από οχτώ χορδές με πορτοκαλί και μπλε χάντρες, τόσο μικρές όσο οι σπόροι ενός μήλου.    

Σκύβοντας, χώνει με δύναμη τη σκαπάνη στο χώμα και τραβάει μια βαθιά γραμμή, κάνοντας μικρά βήματα προς τα πίσω. «είναι πολύ δύσκολο και αυτός με αναγκάζει να το κάνω» λέει. «Εδώ και καιρό τα χέρια και η μέση μου πονάνε. Είναι πολύ οδηνυρό». Αν χτυπήσει με τη σκαπάνη κάποιο βράχο, η λεπίδα της κόβει τα γυμνά δάχτυλα των ποδιών της. Όταν καθυστερεί από την εξάντληση, ο ξάδερφος έρχεται και τη χτυπάει με ένα  κλαρί στην πλάτη, φωνάζοντας.

«Κλαίω» λέει με αναστεναγμό, κοιτάζοντας κάτω, τρίβοντας τους κάλους από τα χεράκια της.

Κάθε απόγευμα, γυρνάει εξαντλημένη στην καλύβα. Κάποες μέρες, η γυναίκα του αγρότη της φέρνει ένα χυλό από καλαμπόκι ή κεχρί. Αν είναι τυχερή, τρώει μια φορά την ημέρα. Κάποιες μέρες δεν τρώει τίποτα.

Χωρίς την Clarisse, o αγρότης δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στο πρόγραμμα, όπως εξομολογείται. Παραδέχεται ότι την χτυπάει, με τη δικαιολογία ότι τεμπελιάζει στη δουλειά που της αναθέτει…

Όπως και η Clarisse, o Kamboule μεγάλωσε δουλεύοντας αντί να πηγαίνει σχολείο. Έχει την όψη ενός δυνατού και ξερακιανού άντρα που φαίνεται ότι μοχθεί ακατάπαυστα, περιφερόμενος με το ίδιο κουρελιασμένο σορτς κάθε μέρα.

Στην επαρχία που εφαρμόζεται το πρόγραμμα, η έρευνα έδειξε πως πάνω από 90 παιδιά είναι υιοθετημένα. Μερικοί γεωργοί  έχουν περισσότερα από δύο. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στα νοτιοδυτικά, όπου στο πρόγραμμα συμμετέχουν περίπου 7,000 αγρότες..Οι γεωργοί είπαν στους ερευνητές ότι δεν πληρώνουν τα παιδιά που εργάζονται.

Αυτά τα υυιοθετημένα παιδιά διαμορφώνουν ένα είδος εργαζόμενου, όπου ανεξαρτήτου ηλικίας, δουλεύει επειδή του το ζητάνε και δεν αμοίβεται για αυτό

Μερικά από αυτά τα παιδιά, κακοποιούνται και υποσιτίζονται. Παρότι με βάση το νόμο θα έπρεπε να είναι στο σχολείο, μόλις το 1/3 παρακολουθεί μαθήματα, σε αντίθεση με τα κανονικά παιδιά των γεωργών.

Η Clarisse ήταν αποφασισμένη να πάει σχολείο. Χωρίς να ζητήσει την άδεια από κανένα, ένα χειμωνιάτικο πρωινό, κατέβηκε δύο χιλιόμετρα, μακριά από το σπίτι και ξεκίνησε τα μαθήματα στο τοπικό δημοτικό σχολείο. Εκεί 300 μαθητές συνωστίζονταν σε πάγκους σε μια μικρή αίθουσα. Υπήρχαν πίνακες και στους δύο τοίχους, καθώς οι μισοί μαθητές άκουγαν το ένα δάσκαλο, ενώ οι οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν έναν άλλο.

Ο διευθυντής του σχολείου, είχε ξεχωρίσει την Clarisse ανάμεσα από τόσα πολλά παιδιά. «Ηταν ασυνήθιστη, πολύ ευγενική και έξυπνη», είπε και θυμήθηκε ότι το κορίτσι καταλάβαινε και μιλούσε λίγα γαλλικά που είχε μάθει στην πατρίδα της. Δεν έμεινε όμως για πολύ στο σχολείο. Πριν ολοκληρωθεί ένα τρίμηνο, η θέση της άδειασε. Ο Διευθυντής επισκέφθηκε τον ξάδερφο της, όταν αντιλήφθηκε την απουσία της και προσπάθησε να τον μεταπείσει να την αφήσει να επιστρέψει.

 «Ισχυρίστηκε ότι ήταν δική της επιλογή. Αργότερα καταλάβαμε ότι την υποχρέωσε να εγκαταλείψει».

Το κορίτσι θυμάται πως ο ξάδερφος και θετός γονιός της είπε ότι «το σχολείο είναι άχρηστο».

Δεν ήταν όμως καθόλου άχρηστη στον αγρότη. Τα λεφτά που έβγαζαν οι γείτονες γεωργοί από τις βιολογικές καλλιέργειες βάμβακος και το δίκαιο εμπόριο, τον έπεισαν να ασχοληθεί με το πρόγραμμα. Τον προηγούμενο χρόνο είχε καλλιεργήσει κεχρί,  κύριως για να ταίσει την οικογένεια του. Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, οι βιοκαλλιεργητές βάμβακος είχαν 70% μεγαλύτερη απόδοση ανα εκτάριο, από τους γείτονες που χρησιμοποίησαν γενετικά τροποποιημένους σπόρους.

Η Clarisse που κάποτε κοίταζε τον κόσμο με θαυμασμό, δυσκολεύεται πια να κοιτάει τους άλλους κατάματα. Δεν μιλάει πια γαλλικά, γιατί όπως λέει, «δεν υπάρχει κανείς στη ζωή που να με καταλαβαίνει».

Εξαντλημένη στο τέλος κάθε ημέρας, δεν μπορεί να κοιμηθεί εύκολα, όταν ξαπλώνει στο ξεθωριασμένο πλαστικό τάπητα της. «Νιώθω άβολα», λέει. «Μερικές φορές, είμαι πολύ θυμωμένη» Είναι δύσκολο να κλείσει τα μάτια της, γιατί όπως λέει ξέρει πως όταν ξυπνήσει θα υποφέρει πάλι. Προσπαθεί να σκεφτεί μια καλύτερη ζωή. Φαντάζεται ότι έχει μερικά πρόβατα και μερικές κατσίκες. Οι γυναίκες μπορούν να κερδίσουν χρήματα μεγαλώνοντας μικρά ζώα, και είναι πιο εύκολο από την δουλειά στα χωράφια. Αυτό είναι το νέο όνειρο – τώρα που ξέρει -  πως  δεν θα έχει ξανά την ευκαιρία να επιστρέψει στο σχολείο.
Μόλις αποκοιμηθεί…. ο εφιάλτης επιστρέφει